Son zamanlarda özellikle ‘Strep A’ kısaltması ile bilinen bulaşıcı hastalık etkeni ‘Streptococcus pyogenes’ ya da ‘A grubu beta hemolitik streptokok’, Türk toplumu içinde ise çoğunlukla ‘Beta mikrobu’ olarak da adlandırılan bir bakteridir.

Strep A yeni bir hastalık etkeni değildir, ülkemiz ve insanlık için ezelden beri bilinen bir hastalık olan ‘Kızıl’ hastalığının etkenidir. Her insanın özellikle çocukluğunda defalarca bu bakteri ile karşılaşması beklenir.

Geçtiğimiz aylarda, Strep A hastalığı İngiltere’de çocuklarda ve erişkinlerde beklenmediği kadar çok hastalığa ve ölüme neden olmuştur. Ardından başka ülkelerde de benzer şekilde Strep A hastalığında ve hastalığa bağlı ölümlerde artış olduğu görülmüştür. Strep A dünyanın her bölgesinde görülen bir hastalık olduğu için benzer bir durumun dünyanın diğer bölgelerinde de görülmesi beklenmektedir.

Strep A çoğunlukla boğaz enfeksiyonu, bademcik enfeksiyonu, farenjit ya da tonsillit, tonsillofarenjit olarak adlandırdığımız hastalıklara neden olur. Bir çocuğun ani başlayan ateşi, boğaz ağrısı ve yutma güçlüğü varsa; doktor muayene ettiğinde bademciklerde büyüme, kızarma ve üzerinde beyaz iltihap birikimi (eksüdatif tonsillit), şişmiş boyun bezleri tespit etmişse çoğu zaman Strep A enfeksiyonu düşünülür. Bu hastalarda deride kırmızı renkli ve kaz derisi ya da zımpara kâğıdı gibi pütürlü bir döküntü oluşturuyorsa ‘Kızıl’ hastalığı tanısı konulur. Strep A ayrıca deride impetigo, piyoderma, erizipel, selülit gibi farklı enfeksiyonlara yol açabilir.

Strep A zaman zaman 'İnvaziv Hastalık' olarak bilinen çok ciddi enfeksiyonlara da neden olabilir. İnvaziv hastalığın en şiddetli biçimleri ‘Streptokoksik Toksik Şok Sendromu’ (Ateş, tansiyon düşüklüğü, kızıl döküntüsü, böbrek veya karaciğer hasarı ve kusma ile ishal gibi belirtiler bulunur) ve ‘Nekrotizan Fasiit’ hastalığıdır. Bu sonuncusu deri ve yumuşak doku tutulumunun en ağır biçimi olup toplumda bilinen tanımlamasıyla ‘Et Yiyen Hastalık’ olarak da adlandırılır.

Strep A vücudun farklı bölgelerini tutarak akut orta kulak iltihabı, akciğer enfeksiyonu (Zatürre ve Zatülcenp), kemik ve eklem enfeksiyonları (Osteomiyelit ve Septik Artrit) gibi çok sayıda farklı hastalıklara da neden olmaktadır.

Strep A boğaz enfeksiyonu sıklıkla 5-15 yaş arası çocuk ve ergenlerde görülmektedir. Hastalık özellikle 3 yaşın altında nadirdir, erişkinlerde de çocuklara göre daha az rastlanır. Ancak her yaştaki insanın Strep A hastalığına yakalanabileceğini unutmamak gerekir.

Strep A diğer solunum yolu hastalıkları gibi solunum yolu damlacıklarıyla bulaşır. Kalabalık yerlerde, özellikle de okullarda, kreşlerde, askeri kışlalarda sık görülen bir enfeksiyondur.

Strep A boğaz enfeksiyonunun kesin tanısı boğaz kültüründe bakterinin üretilmesiyle konulur. Boğaz kültür örneği alındıktan sonra 24-48 saat arasında sonucu belli olur.

 “Strep A testi” olarak da bilinen hızlı antijen testi ile kısa sürede sonuç almak mümkündür. Ancak bazen negatif sonuçları yanıltabilir. Bu nedenle çocuklarda hızlı antijen testi negatif bulunursa mutlaka birlikte boğaz kültürü de yapılmalıdır. Erişkinlerde ise hızlı antijen testi negatif ise Strep A olmadığı kabul edilir.

Bu testlerin yapılamadığı durumlarda doktor kendi klinik tecrübesine dayanarak Strep A varlığına hükmederek antibiyotik tedavisi verebilir.



Strep A öldürücü bir hastalık mıdır?

Strep A’nın en sık oluşturduğu boğaz enfeksiyonu kendiliğinden de düzelebilen bir hastalıktır. Ancak hastalık yayılabilir ve ölümle sonuçlanan ağır hastalıklara dönüşebilir.

Diğer taraftan tedavi edilmediğinde akut romatizmal ateş ya da halk arasında ‘Kalp Romatizması’ da denilen bir hastalığa neden olabilir. Bu nedenle Strep A hastalığı mutlaka tedavi edilmelidir.

Strep A hastalığı antibiyotiklerle kolaylıkla tedavi edilebilir. Strep A bakterisi antibiyotiklerin büyük çoğunluğuna karşı duyarlıdır, antibiyotiklere genelde direnç göstermez. Penisilin grubu antibiyotikler çok etkilidir ve tedavide çoğunlukla bunlar kullanılır. Ancak solunum yolu enfeksiyonlarında nispeten sık tercih edilen azitromisin ve klaritromisin gibi antibiyotiklere karşı direnç gösterebileceğinden bu antibiyotikler özel durumlar dışında tedavide kullanılmamalıdır.

Strep A hastalığından iyileşme de bağışıklık sistemimizin bakteriyi yenmesi ve ona karşı bağışıklık oluşturmasıyla gerçekleşir. Ancak Strep A bakterisinin M antijenine göre 220’den fazla tipi vardır. Bu nedenle yeni Strep A türleriyle enfeksiyon sonucunda yineleyen Strep A hastalıkları görülmesi beklenen bir durumdur.

Enfeksiyon hastalıkları belirli zaman aralıklarında artış ve azalmalar gösterir. Zaman zaman daha saldırgan bir bakteri türü ortaya çıkıp toplumda dolaşmaya başlayabilir. Ancak henüz Strep A açısından böyle bir bilgi bulunmamıştır. En büyük olasılık bir pandemiden çıkmış olmamız, çocukların uzun süre Strep A hastalığı geçirmeden kalmış olmaları, pandemi sonrası enfeksiyondan korunma önlemlerinin kaldırılmasıyla çok sayıda enfeksiyon etkeninin toplumda adeta bir tsunami etkisi yaratmış olması Strep A hastalığının artışına neden olmuş olabilir.

Ülkemizde bütün hekimler Strep A hastalığı açısından eğitimlidir. “Strep A nedir, nasıl tanı konulur ve nasıl tedavi edilir?” konularında hekimlerimiz yeterince donanıma sahiptir. Diğer taraftan halen toplumda çok ciddi bir virüs enfeksiyonu salgını sürmektedir. İnfluenza, respiratuvar sinsityal virüs (RSV), adenovirüs ve COVID-19 virüsü yaygın olarak görülmektedir. Bu virüs enfeksiyonları bağışıklık sistemini zayıflatmaktadır. Sonuçta Strep A ve Pnömokok gibi bakteri enfeksiyonlarına zemin hazırlamaktadır. Bir taraftan da bu enfeksiyonlar nedeniyle sağlık sistemi üstünde çok fazla hasta yükü bulunmaktadır. Bu nedenle bu kadar çok virüs enfeksiyonu arasına girmiş bir Strep A enfeksiyonunun gözden kaçabileceğini unutmamak gerekir. Söz konusu virüsler enfeksiyonları bağışıklık sistemini zayıflatır ve vücutta savunma mekanizmalarını zaafa uğratır. Ardından alınabilecek bir Strep A daha ağır enfeksiyon yapmaya olanak bulabilir.

İngiltere’de başlayan vakalar daha küresel anlamda bir tehdidin işareti olabilir. Bu nedenle ülkemizde de hekimlerin dikkatli olmasında fayda vardır.

Bütün toplumun bu durumdan haberdar olması ve özellikle anne ve babaların çocuklarının önerilen tedaviye verdiği yanıtı izleme ve gerekirse yeniden doktorlarına başvurması sorumluluğu bulunmaktadır.

COVID-19 salgını esnasında aldığımız maske, mesafe ve hijyen önlemleri bu enfeksiyonun bulaşmasını da engeller. Önlemlere uyduğumuz salgın döneminde Strep A hastalığı neredeyse ortadan kalkmıştır.

Solunum yolu hastalığı bulguları olan çocuklar bir hafta kadar okula gönderilmemelidir.

Strep A semptomların görüldüğü çocukların doktor tarafından muayene edilmesi ve uygun biçimde tedavi edilmesi gerekir.

Strep A bakterisi antibiyotiklere çok duyarlı olduğu için genellikle 1 gün içinde bulaşıcılığı biter ve çocuk ertesi gün okuluna dönebilir.